Wymagane pozwolenia i obowiązki przewoźnika w międzynarodowym transporcie zmarłych ⁰

Transportem zmarłych zazwyczaj zajmuje się najbliższa firma pogrzebowa, która świadczy kompleksowe usługi na terenie danego miasta. Sytuacja zmienia się jednak diametralnie, gdy w grę wchodzi przewiezienie zmarłego z zagranicy do Polski lub odwrotnie. Międzynarodowy transport zwłok to zadanie bardzo trudne i żmudne, które pociąga za sobą wiele formalności urzędowych. Potrzebna jest także odpowiednia logistyka, którą zapewnić może tylko doświadczona firma, która w swoim portfolio ma również międzynarodowy transport zmarłych. Nie każde przedsiębiorstwo przewozowe może mieć tego typu kompetencje. Jakie są zatem wymagane pozwolenia i obowiązki przewoźnika w tym szczególnym rodzaju transportu?

 

Prawne aspekty transportu zmarłych

Co roku za granicą umiera kilka tysięcy Polaków a liczba ta wykazuje tendencję wzrostową (ma to związek głównie z dużą emigracją naszych rodaków). Prawne aspekty transportu zmarłych z zagranicy określa zarówno prawo polskie, jak i regulacje prawa międzynarodowego ? Konwencja Wiedeńska, Ustawa o cmentarzach i chowaniu zmarłych, Rozporządzenie Ministra Zdrowia w sprawie postępowania ze zwłokami oraz w sprawie pozwoleń i zaświadczeń na przewóz zwłok i szczątków ludzkich oraz Rozporządzenie Ministra Infrastruktury w sprawie przewozu lotniczego materiałów wymagających szczególnego traktowania.

W przypadku zgonu obywatela polskiego za granicą, konsul powiadamia jego bliskich w kraju za pośrednictwem Urzędu Wojewódzkiego. Sprowadzenie do Polski ciała lub prochów zmarłego oraz koszty przygotowania odpowiedniej dokumentacji leżą w gestii osoby podejmującej decyzję o sprowadzeniu zwłok (ewentualnie ubezpieczyciela, o ile osoba zmarła była chroniona odpowiednią polisą). Koszt sprowadzenia zwłok zależy od sposobu transportu i kraju (waha się od 6 tys. do nawet 60 tys. zł).

 

Procedura sprowadzenia ciała

O przewóz zwłok może wnioskować najbliższa rodzina zmarłego lub firma pogrzebowa upoważniona przez rodzinę. Aby rozpocząć całą procedurę należy przede wszystkim otrzymać zaświadczenie polskiego konsula stwierdzające, że zwłoki albo szczątki ludzkie mogą być sprowadzone na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. W tym celu należy przedłożyć w urzędzie konsularnym akt zgonu lub inny dokument stwierdzający zgon (akt zgonu powinien zostać przetłumaczony na język polski przez tłumacza przysięgłego lub być wydany w formacie międzynarodowym), zaświadczenie lekarskie stwierdzające, że zgon nie nastąpił z powodu choroby zakaźnej oraz pozwolenie starosty lub prezydenta miasta, właściwego dla miejsca pochówku w Polsce na sprowadzenie zwłok i pochowanie w Polsce. Za wydanie zezwolenia na przewiezienie zwłok lub prochów pobierana jest opłata konsularna w wysokości ok 60 euro. W niektórych krajach wymagane jest dodatkowo policyjne zezwolenie na wywiezienie zwłok oraz zaświadczenie domu pogrzebowego stwierdzającego, że spełniono wymogi dotyczące międzynarodowego przewozu zwłok.

 

Formalności związane z wysyłką

Wszystkie czynności administracyjne w imieniu osoby upoważnionej (np. rodziny) może dokonać przewoźnik, któremu zlecono transport. Firma pogrzebowa musi jednak wcześniej otrzymać od uprawnionego do organizacji pogrzebu wniosek o wydanie zezwolenia na sprowadzenie zwłok z zagranicy lub wniosek o sprowadzenie prochów, wniosek o dokonanie odprawy sanitarnej, upoważnienie firmy do załatwienia wszelkich formalności związanych z wysyłką ciała, upoważnienie na sprowadzenie ciała (prochów) do Polski w celu pochowania na cmentarzu, upoważnienie do odebrania rzeczy osobistych, upoważnienie do odbioru trzech egzemplarzy międzynarodowego aktu zgonu oraz upoważnienie do Medycyny Sądowej na odebranie ciała. W przypadku transportu zwłok samolotem należy dodatkowo dostarczyć zaświadczenie ze szpitala o balsamowaniu zwłok oraz często konieczna jest obecność pasażera towarzyszącego.

Przy wystawianiu zezwolenia na przewiezienie zwłok przewoźnik może być poproszony o pisemne potwierdzenie przestrzegania międzynarodowych przepisów sanitarnych dot. przewożenia zwłok.

Przy transporcie zwłok poza granicę Polski albo ich tranzytu przez nasz kraj trzeba wziąć pod uwagę nie tylko przepisy prawne obowiązujące w Polsce, ale także przepisy obowiązujące w państwie, do którego zwłoki będą przewiezione oraz państw, przez które będzie odbywał się transport. Każde państwo ma w tym zakresie własne regulacje.

 

Środki transportu i ich wyposażenie podczas transportu zmarłych

Przewożenie zwłok jest dozwolone tylko specjalnie do tego celu przeznaczonymi środkami transportu. Osoby, których zgon nastąpił w jednym z państw Europy przewozi się zazwyczaj drogą lądową. Transport zwłok musi odbywać się w odpowiednich warunkach aby zagwarantować bezpieczeństwo techniczne oraz sanitarne. Właściwe warunki mogą zapewnić specjalne autokarawany, którymi dysponują firmy pogrzebowe. Pojazdy te muszą być odpowiednio oznakowane i spełniać szereg wymogów. Przede wszystkim muszą posiadać odizolowaną część przeznaczoną na umieszczenie zwłok (nie można montować w tym miejscu siedzeń). Trumna lub pojemnik na zwłoki muszą być odpowiednio zabezpieczone przed przesuwaniem się. Muszą być także zapewnione filtry powietrza. Dodatkowo podłoga musi być wyłożona specjalnym materiałem (łatwo zmywalnym i odpornym na działanie środków dezynfekujących), gdyż po każdym przewozie wymagana jest dezynfekcja środka transportu w części, w której umieszczone było ciało lub szczątki zmarłej osoby. Do tego celu stosuje się preparaty o działaniu: bakteriobójczym, wirusobójczym i grzybobójczym.

Szczególne wymagania sanitarne dotyczą trumien; muszą one być metalowe lub drewniane, ale wybite blachą. Dno trumny należy wypełnić specjalną substancją płynochłonną o grubości 5cm. Przed podróżą zakład pogrzebowy jest zobowiązany ją hermetycznie zalutować i dodatkowo umieścić w szczelnej, drewnianej skrzyni, uniemożliwiającej jej przemieszczanie się lub w innym pojemniku, który jest wykonany z nieprzepuszczalnego materiału. Skrzynię należy dodatkowo opieczętować w konsulacie lub powiatowym/portowym inspektoracie sanitarnym. Po przewiezieniu zwłok na miejsce przeznaczenia muszą być one niezwłocznie pochowane, bez otwierania trumny.

Możliwe jest też balsamowanie lub mrożenie zwłok aby nie narazić ciała zmarłej osoby na szwank podczas długiego transportu. Balsamowanie środkami chemicznymi jest wymagane przy transporcie zwłok samolotem.

Uwaga!!! Przewóz prochów umieszczonych w urnie może odbywać się dowolnym środkiem transportu, jednak z odpowiednim poszanowaniem dla tych szczątków.

 

Podsumowując

Międzynarodowy przewóz zmarłych nie należy do łatwych czynności. Jak wynika z powyższych przesłanek do przewozu zmarłych powinien być zaangażowany zakład pogrzebowy, który posiada doświadczenie, wiedzę z zakresu prawa międzynarodowego, zwyczajów i obrządków w poszczególnych krajach oraz kontakty na rynku funeralnym. Taka firma zajmie się wszelkimi formalnościami, pozwoleniami, tłumaczeniami, odprawami granicznymi i innymi wewnętrznymi procedurami przy sprowadzeniu zmarłego do kraju. Polskie zakłady pogrzebowe mają po kilku rezydentów w największych krajach Unii więc procedura sprowadzenia zwłok z zagranicy jest zazwyczaj dość krótka.